۲ - اين وعده الهى از آن كيست ؟

در آيه خوانديم خدا وعده حكومت روى زمين و تمكين دين و آئين و امنيت كامل را به گروهى كه ايمان دارند و اعمالشان صالح است داده است اما در اينكه منظور از اين گروه از نظر مصداقى چه اشخاصى است ؟ باز در ميان مفسران گفتگو است :
بعضى آن را مخصوص صحابه پيامبر (ص) دانسته اند كه با پيروزى اسلام در عصر پيامبر (ص) صاحب حكومت در زمين شدند (البته منظور از ((ارض )) تمام روى زمين نيست بلكه مفهومى است كه بر جزء و كل صدق مى كند).بعضى ديگر اشاره به حكومت خلفاى چهار گانه نخستين .
و بعضى مفهوم آن را چنان وسيع دانسته اند كه اين وعده را شامل تمام مسلمانانى كه داراى اين صفتند مى دانند.

و گروهى آن را اشاره به حكومت مهدى (عج) مى دانند كه شرق و غرب جهان در زير لواى حكومتش قرار مى گيريد، و آئين حق در همه جا نفوذ مى كند و ناامنى و خوف و جنگ از صفحه زمين بر چيده مى شود، و عبادت خالى از شرك براى جهانيان تحقق مى يابد.نتيجه اينكه در هر عصر و زمان پايه هاى ايمان و عمل صالح در ميان مسلمانان مستحكم شود، آنها صاحب حكومتى ريشه دار و پر نفوذ خواهند شد.
و اينكه بعضى مى گويند: كلمه ((ارض )) مطلق است و تمام روى زمين را شامل مى شود و اين منحصرا مربوط به حكومت مهدى (ارواحنا له الفداء) است ُبا جمله كما استخلف ...)) سازگار نيست زيرا خلافت و حكومت پيشينيان مسلما در تمام پهنه زمين نبود.بعلاوه شاءن نزول آيه نيز نشان مى دهد كه حداقل نمونه اى از اين حكومت در عصر پيامبر (ص) براى مسلمانان (هر چند در اواخر عمر آنحضرت ) حاصل شده است .

ولى باید توجه داشت كه محصول تمام زحمات پيامبران ، و تبليغات مستمر و پيگير آنها، و نمونه کامل حاكميت توحيد و امنيت كامل و عبادت خالى از شرك در زمانى تحقق مى يابد كه مهدى آن صلاله انبياء و فرزند پيامبر اسلام (ص) ظاهر شود، همان كسى كه همه مسلمانان اين حديث را درباره او از پيامبر (ص) نقل كرده اند: ((اگر از عمر دنيا جز يك روز باقى نماند خداوند آن يك روز را آنقدر طولانى مى كند تا مردى از دودمان من كه نامش نام من است حاكم بر زمين شود، و صفحه زمين را پر از عدل و داد كند، آنگونه كه از ظلم و جور پر شده باشد)).
جالب اينكه : مرحوم طبرسى در ذيل آيه مى گويد: از اهل بيت پيامبر (ص) اين حديث نقل شده است : ((اين آيه درباره مهدى آل محمد (ص)  می باشد)).
در تفسير ((روح المعانى )) و بسيارى از تفاسير شيعه از امام سجاد (عليه السلام ) چنين نقل شده است كه در تفسير آيه فرمود:  ((آنها به خدا سوگند شيعيان ما هستند، خداوند اين كار را براى آنها به دست مردى از ما انجام مى دهد كه مهدى اين امت است ، زمين را پر از عدل و داد مى كند آنگونه كه از ظلم و جور پر شده باشد، و هم او است كه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلّم ) در حق وى فرموده : اگر از عمر دنيا جز يك روز باقى نماند.)).


 ۳ - هدف نهائى ، عبادت خالى از شرك است


جمله ((يعبدوننى لا يشركون بى شيئا)) چه از نظر ادبى ، حال باشد و چه آینده مفهومش اين است كه هدف نهائى فراهم آمدن حكومت عدل  ريشه دار شدن آئين حق و گسترش امن و آرامش همان استحكام پايه هاى عبوديت و توحيد است ، كه در آيه ديگر قرآن به عنوان هدف آفرينش ذكر شده است :  ((من جن و انس را نيافريدم مگر به خاطر اينكه مرا عبادت كنند)) (زاريات -۵۶)

ذكر اين نكته نيز لازم است كه معنى حكومت صالحان و تمكين آئين حق و عبادت خالى از شرك اين نيست كه در چنان جامعه اى هيچ گنهكار و منحرفى وجود نخواهد داشت ، بلكه مفهومش اين است كه نظام حكومت در دست مؤ منان صالح است ، و چهره عمومى جامعه خالى از شرك ، و گرنه مادام كه انسان داراى آزادى اراده است ممكن است در بهترين جوامع الهى و انسانى احيانا افراد منحرفى وجود داشته باشد (دقت كنيد).